Tekirda’ın Çorlu ilçesinde hizmet veren Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik, Yutma bozukluğu, Kekemelik, İşitme engeli, Ses bozuklukları ve bir çok konuda hizmet vermeye devam ediyor. Savaş Çelik, bu haftaki yazısında Apraksi konusunda önemli bilgiler ve tedavi yolları konusunda önemli açıklamalarda bulunarak, her zaman olduğu gibi uyarısını yeniledi ve ekledi; Şifayı ancak bilimde ve uzmanlarında arayın” dedi.
APRAKSİ
Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik, yaptığı açıklamada şu önemli bilgilere yer verdi; “Apraksi, istemli hareket için gereken kas hareketlerini sıralama ve pozisyonlamada güçlükle kendini gösteren duyusal motor sorunlardır. Aprakside istemsiz hareketler sağlam kalırken, istemli ve amaçlı programlamanın bozulması ve kas zayıflığı ve güçsüzlüğünden ziyade motor programlama güçlüğüdür.
Apraksi, her yaşta, yetişkinlikte ve çocukluk döneminde meydana gelebilir. Yetişkinlerde beyin hasarı sonucu; Stroke, Kafa travması, Tümör ve Beyni etkileyen hastalıklar sonucu ortaya çıkabilir. Çocuklarda nörolojik temelli olduğu ileri sürülmekle birlikte çok net bir etyoloji sunulmaz.
Apraksi Tipleri
Limb-Kinetik Apraksi: Hareketin hızı, akıcılığı, inceliği kaybolur.
İdeomotor Apraksi: Hastalar özellikle komut verildiğinde hareket dizisini yanlış gerçekleştirirler.
İdeatuar Apraksi: Eylemin nasıl yapılacağının mental şeması ve buna bağlı planı bozulur.
Konstrüksiyonel apraksi: Resmi kopyalama ya da çizme yetersizlik görülür.
Giyinme apraksisi: Hasta ceketini veya pantolonunu giymede zorluk yaşar.
Konuşma apraksisi (Sözel Apraksi)
Sözel Apraksi, konuşmanın programlanmasına ilişkin motor bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Konuşma seslerinin sıralanması için gereken hareketlerin koordinasyonu ile ilgili motor planlama/programlamadan kaynaklanan güçsüzlüktür. Genel olarak sesletim düzeneği ile ilgili kaslarda zayıflık, paralizi ya da koordinasyon sorunu olmaksızın, sesletim hareketlerini istemli ve amaçlı olarak gereği gibi yapamama ve kullanmama sonucu sesbirimlerin yanlış ve tutarsız olarak üretilmesi olarak tanımlanır. İki önemli tipi vardır
Edinilmiş Konuşma (Sözel) Apraksi, her yaştaki insanı etkileyebilir. Genellikle yetişkinlerde gözlendiği için yetişkin apraksisi de denir. Beynin konuşma ile ilgili olan sol hemisferin hasar görmesiyle (İnme, Beyin travması, tümör veya beyne zarar veren herhangi bir hastalık…) oluşan konuşma becerilerindeki kayıp ve ya yetersizlik olarak ortaya çıkar. Edinilmiş Konuşma (Sözel) Apraksi Disartri ve Afaziile birlikte görülebilir. Gelişimsel Konuşma (Çocukluk çağı) Apraksisi, doğuştan gelişmeye başlar. Genellikle erkek çocuklarda etkilidir. Apraksinin gelişimsel seyri ve özellikleri ciddi fonolojik bozukluğa benzemektedir. Bu bağlamda gözlenen sorunlar gelişimsel fonolojik sorunlar kapsamında ele alınmaktadır.
Genel özellikleri!
Aprakside, konuşma anlaşılırlığı düşüktür. Sesbirim repertuarları dardır. Basit sözcük biçimleri tercih edilir (ZÜ, ÜZ, ZÜZÜ gibi). Sürtünmeliler (/s/ gibi) ve durak-sürtünmeliler (/ç/) gibi fonetik olarak daha zor seslerde daha fazla zorluk yaşanır.
Ünsüzler: Ünsüz düşürme ve yerine başka ses kullanma görülür. (Sesbilgisel bozukluklar kadar belirgin değil). Ünlüler : Ünlü düşürme, ses çarpıtma ve yerine farklı ses kullanma görülür. Ünlüler ünsüzlere kıyasla daha fazla bozulmaya uğrar. Ünsüz öbeklerinin sesletimi tek ses üretiminden zordur. Bazı sesler tek başına veya belirli bir dizilimde doğru sesletilirken bir başka dizilimde hatalı sesletilirler.
Sözcüklerin üretiminde tutarsızlıklar vardır: Bazı sesleri otomatik konuşmada üretebilirler ama taklit etmesi istendiğinde zorlanırlar. Bir defa doğru üretim yapıp sonrakinde hatalı üretebilir. Hataları tahmin edilemezdir, sözcüğü tekrarladıkça farklı üretimler yapabilir. Kısa, gramer olarak basit yapıda ve daha somut yapıların üretimi daha kolaydır. Tanışık olmadığı ortamlarda ve yeni bir ses öğretimine geçildiğinde regresyon (gerileme) gösterir.
Diadokinetik hız, doğruluk ve ritim sorunludur /pataka/. Alıcı dil tipik gelişim gösterirken ifade edici dil daha geri kalmıştır. Arama davranışı (Dili uygun konumlama için) görülür. Bir artikülasyon biçiminden diğerine geçmekte güçlük yaşarlar. Artikülasyon biçimini başlatmakta güçlük yaşarlar. İzole sözcük üretimi cümle içinde üretimden daha anlaşılırdır. Sözcük veya morfem dizilimlerinde ve uzun hecelerde hata oranı artar, metatez (iki sesin yer değiştirmesi-kipat) yapabilirler. Otomatik konuşma istemli konuşmadan daha iyi olabilir. Suprasegmental özellikler sorunludur (stres kullanımı & prosodi).
Çocukluk çağı apraksisinde Diğer Özellikler: Apraksili hasta öyküsünde babıldama az veya sınırlıdır (sessiz bebek), Beslenme güçlükleri, Salya akıtma, Hafif ama sık görülen öksürme, ağız dışına yiyecekleri akıtma, baloncuk yapma/pipetten içecek içmede güçlük ve zayıf öpücükler; Gecikmiş dil, İstemli oral hareketlerde hafif zorluk; Hafif nörolojik işaretçiler, İnce ve kaba motor koordinasyon sorunları, Tekrarlayıcı hareketleri yapmakta güçlük, Duyusal hipersensitivite veya hiposensitivite görülür.
Yetişkinlikte Diğer Özellikler: Apraksiye Afazi sıklıkla eşlik eder. İşitsel hafıza, sıralama, ayırt etmede, okuma okuduğunu anlamada sorun yaşar. Mevcut sözcük ve dil sistemi, düzgün sentaks olmakla birlikte organizasyon hatası nedeniyle etkilenir. Beyin hasarı ile ilgili olabilecek birçok fiziksel, sosyal ve duygusal bozukluk eşlik edebilir. Toleransları aşılırsa hiperventilasyon ve baygınlık, kalp çarpıntısı görülebilir. Apraksik hastalarda ekstremite ve ağız yapılarında duyu kaybı ve görme problemleri olabilir. Duygusal yönden gereksiz ağlama ve gülmeler olabilir. Depresyon afazik hastalardan daha önce açığa çıkar. Çünkü hastalıklarının farkındalığı daha fazladır. Ama öğrenme yeteneğinin mevcut olduğuna ikna olurlarsa duygusal problemler azalır.
05056715910- celliks@hotmail.com
https://www.savascelik.net/
Haber: Aburrahim Yıldırım