Tekirdağ’ın Çorlu İlçesinde uzun zamandır görev yapan Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti, Savaş Çelik, Bebeklerin ve çocukların sağlığı için büyük önem taşıyan Yutma Bozukluğu ile ilişkili olabilecek belirtiler, Bebekler ve çocuklarda Yutma Bozukluğuna işaret eden belirtiler konularında önemli açıklamalarda bulundu. Savaş Çelik her zaman olduğu gibi bu yazısında da şifanın bilimde aranması konusunda uyarısını yaptı.
Yutma Bozukluğu (Disfaji)
Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti, Savaş Çelik, yutma bozukluğu ve belirtileri ile ilgili olarak yaptığı önemli açıklamada şu bilgilere yer verdi; “Santral sinir sisteminin (SSS) serebral korteksten bulbusa kadar bir çok düzeyinde bulunan yapılar yutma sürecine katılırlar. Yaklaşık 30 civarında kas ve bunları innerve eden kafa çiftleri ağız içindeki lokmanın mideye geçmesini sağlamada sıralı olarak çalışırlar.
Normal yutma eylemi istemli ve istemsiz olarak iki faza ayrılır. İstemli fazda, ağza alınan gıdanın çiğnenmesi, tükrük ile karıştırılarak lokma (bolus) haline getirilmesi ve boyutlarının küçültülmesi gerçekleşir. Sonrasında dil önden başlayarak arakaya doğru, damağı kullanarak, bolusu geriye iter. En son dil kökü yukarı kalkar, (aynı anda) velum farenksi kapatır (burun boşluğuna bolus parçaları kaçmaması için), Larenks yukarı kalkarak o bölgeyi (özofagus sfinkteri) genişletir ve epiglot hava yolunu kapatır. Böylece bolus yemek borusuna düşer ve istemsiz faz başlar. İstemsiz fazda, gıda özofagustaki peristaltik dalgalarla alt özofagus sfinkterine ve buradan mideye iletilir.
Yutma Bozukluğu, alınan gıdanın ağızdan mideye transferinin mekanik olarak engellenmesi, yutma hareketini sağlayan kasların gücünün azalması veya koordinasyonunun bozulması sonucu oluşan semptomdur. Yutmanın orofaringeal veya özofageal safhalarında olabilir. Orofaringeal disfaji, transfer disfaji olarak da adlandırılır. Yutma Bozukluğu daha çok nörolojik, miyopatik (Kas Gevşemesi) ve metabolik nedenlerden kaynaklanır. Orofarinks, larinks ve üst özofagus sfinkter fonksiyonlarının etkilendiği hastalıklara bağlı oluşur. Özofageal disfaji ise sıklıkla özofagusun intrensek hastalıklarından kaynaklanır. Özofagus lümeni(Yemek borusu), alt özofagus sfinkteri(büzücü kaslar) veya kardiya(Midenin başlangıç kısmı) bölgesini etkileyen hastalıklar sonucu mekanik veya motilite (Hareket gücü) bozukluklarına bağlı oluşur.
Yutma bozuklukları nadir değildir. Yaşlı bireylerde %59-69 oranında, hastanelerde yatan hastalarda %10-30 arasında yutma bozukluğu olduğu ortaya konmuştur. Acil hekimlikte %13-14 oranında yutma bozukluğu sorunu ile karşılaşılmaktadır. Genel popülasyonda ise yutma bozukluğunun %6 oranında ortaya çıktığı öne sürülmüştür. Tüm yutma bozuklukları içinde nörolojik hastalıklara bağlı yutma bozukluklarının %75-80 oranında olduğu belirtilmektedir.
Yutma bozuklukları sıklıkla CP’li bireylere; İnme ya da kafa travması geçirmiş hastalara; MS, Demans, Parkinson, Huntington, Wilson, ALS, Miyastenia gravis ve Motor Nöron hastalarına; Guillain Barre sendromu, Down sendromu, Prader Willi sendromu, Plummer-Vinson sendromu, Foix-Chavany-Marie sendromu, Worster-Drought Sendromu, Bulbospinal Muskuler Atrofi (Kennedy Sendromu), Brown-Vialetto-van Laere Sendromu, Fazio-Londe sendromu, Edward’s sendromu, Eagle Sendromu, Pierre Robin Sekansı, DiGeorge Sendromu gibi sendromlara eşlik etmektedir.
Yutma Bozukluğunun, orofarengeal ve özofageal olarak incelenmesi yaklaşımsal kolaylıklar sağlar, fakat her iki tip disfajinin örtüşebileceği de akılda tutulmalıdır. Ayrıca, hastaların yutma güçlüğünün katı ve/veya sıvı gıdalarla mı olduğunun bilinmesi nedenin ortaya konmasında önemli bir yer tutar.
Orofarengeal Yutma Bozukluğu!
Orofarengeal Yutma Bozukluğu, ağız, hipofarenks (yutak) ve üst özofagusu etkileyen sorun varlığında ortaya çıkar. Yutkunma eyleminin başlaması ve gıdanın üst özofagusa itilmesi sorunludur. Hastalar yutma eylemi sırasında öksürük ve boğulma hissinden yakınırlar. En sık nedenleri dil, çene veya diğer ağız yapılarının yetersiz motor fonksiyonu ve yutma refleksindeki bozukluktur.
Yutma Bozukluğu orofarengeal nedenli olduğunu düşündüren semptomlar, burna yemek kaçması (nazal rejürjitasyon), yutkunma sırasında öksürme veya yutkunmaya başlamada zorluktur. Bazen dizartri gibi konuşma bozuklukları ve nazal konuşma görülebilir. Larengeal korunmanın yetersizliğinden dolayı yiyeceklerin akciğere kaçması sonucu sık tekrarlayan pulmoner (Akciğer) enfeksiyonlarla karşılaşılabilmektedir.
Özofageal Yutma Bozukluğu!
Normal özofagus 20-30 mm çapa sahiptir, özofagus çapı 13 mm’nin altına inerse Yutma Bozukluğu ortaya çıkar. Özofageal Yutma Bozukluğu hastaları, semptomları genellikle sternum (Göğüs kemiği) alt bölümünde veya epigastrik (mide çukuru) bölgede tarif ederler.
Yutma Bozukluğu ile ilişkili olabilecek belirtiler aşağıdaki gibi sıralanabilir!
• Yutma esnasında ağrı oluşumu (odinofaji),
• Yutmanın mümkün olmaması,
• Besinlerin boğaz, göğüs veya göğüs arkasında (sternum) sıkışmış olma hissinin oluşması,
• Ağız suyu akması,
• Ses kısıklığı,
• Yiyeceklerin geri gelmesi,
• Sık sık mide ekşimesinin olması,
• Besin ve mide asidinin boğazda birikmesi,
• Beklenmedik şekilde kilo kaybı,
• Yutma sırasında öksürme
*Tekrarlayan akciğer enfeksiyonlerı gibi.
Bebekler ve çocuklarda Yutma Bozukluğuna işaret eden belirtiler şunlardır!
• Emzirme veya yemek yeme sırasında dikkat eksikliği,
• Besleme sırasında vücudun gergin veya huysuz olması,
• Yemek yemeyi red etmesi,
• Emzirme ve yemek yeme süresinin 30 dakika veya daha uzun sürmesi,
• Emzirmede sorun yaşanması,
• Ağzından besin veya sıvı gelmesi,
• Emzirme veya yemek yeme sırasında öksürmesi veya boğulur gibi olması,
• Çocuğun beslenme veya emzirme sırasında tükürmesi veya kusması,
• Yemek yerken veya bir şeyler içerken nefes alışverişlerinde sorun yaşanması,
• Kilo alma ve büyümede yavaşlama yaşanması,
• Tekrarlayan akciğer enfeksiyonlerı gibi belirtiler bebekler ve çocuklarda görülebilir” dedi.
Haber: Abdurrahim Yıldırım