Yutma Bozukluğu, Kemelik, İşitme Engeli, Ses Bozukluğu, Dil Gelişimi Geriliği gibi bir çok konuda uzman olan, Çorlu’da uzun zamandır görev yapan,Uzman Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik Kekemelik ve Hızlı Bozuk Konuşma konusunda yine önemli bilgiler verdi. Çelik bir kez daha üzerine basarak “çarenin merdiven altı yerlerde, ve üfürükçülerde değil bilimde, uzmanlardan aranması konusunda uyardı.

AKICILIK SORUNLARI (Kekemelik Ve Hızlı Bozuk Konuşma)
Uzman Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik,yaptığı açıklamada yine önemli bilgiler vererek, kamuoyunun merak ettiği bir çok konuda şu açıklamalarda bulundu; “ Hızlı Bozuk konuşmanın evrensel olarak kabul edilmiş bir tanımı yoktur. Bir bireyin konuşması normalden daha hızlı tempoda oluyorsa ve (genellikle bilinçsizce) heceleri veya cümleleri, konuşmasını daha net hale getirmek için, sürekli tekrarlıyorsa Hızlı Bozuk konuşma deriz. Diğer Konuşma bozuklukların aksine Hızlı Bozuk konuşması olanlar, çoğunlukla, konuşmalarının anlaşılırlığının olmadığı zamanlarda bile durumlarının farkında değildirler. (Bir sonraki Yazımda detaylı bir şekilde değinilecektir.)

KEKEMELİK

konuşma akışının seslerin, kelimelerin tekrarlanması ve / veya seslerin uzamasıyla kesintiye uğradığı gelişimsel bir konuşma bozukluğudur.
Kekemelik, sadecebir konuşma engeli değildir. Kekeme olmak, kişiye farklı bir sosyal ve ekonomik dezavantaj oluşturur. Kekemelik bir iletişim bozukluğu olmasına rağmen, soruna eşlik eden duygusal bir yönü vardır. Kekeme bireyler, özellikle çocuklar, hayal kırıklığı, utanma ve kızgınlık hissedebilirler. Bu olumsuz duyguların, bireyin benliği üzerinde zararlı etkileri de olabilir.
Kekemeliğin Yaygınlık Oranı: Çocukluk döneminde çocuklarının %4’ünde kekemelik gözlenebilir. Çocukluk döneminde görülen kekemeliğin %75’i kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. Dolayısıyla 4 çocuktan 3’ü akıcı olarak konuşmaya; 1’i de, kekelemeye devam etmektedir. bir çocuğun kekemeliğinin kendiliğinden ortadan kalkıp kalmayacağını belirlemek için kusursuz göstergeler yoktur. ancak, 3 yaşından önce başlamışsa ortadan kalkma olasılığı yüksektir. 4 yaş ve üstü başlayanlarda farkındalık hemen olacağı için kalıcı olma olasılığı yüksektir. Ailenin erken farkındalığı ve uygun şekilde davranması geçici olma olasılığını arttırır. Kız çocuklarında geçici olma olasılığı daha yüksektir (erkeklere oranla az görüldüğü için). Anne-Babadan biri kekemelik yaşamış ve üstesinden gelmişse çocuğun kekemeliği yenme olasılığı yüksektir (İyi bir örnek olduğu için). İlk yılın içinde kekemeliğin oranında ve sıklığında artma varsa kalıcı, azalma varsa geçici olma olasılığı yüksektir. Hem kekemelik hem de Artikülasyon sorunu olan çocuklarda kalıcı olma olasılığı yüksektir. Üstün dil gelişimi olan çocuklarda kekemelikle başetme daha zor oluyor (farkındalığı artıyor ).
Kekemelik ve Yaş : Kekemeliğin genellikle 2-7 yaşları arasında, az da olsa ileriki yaşlarda başladığı belirtilmektedir. Çocuk konuşurken uzatma, blok ve tekrarlama yapabilir, ancak bunun farkında değildir. Kliniğimizde yapılan çalışmalarda %86 sı 2-7 yaş arası, %11 ivarı 8 yaş üstü başladığı belirlenmiştir. 2 danışanım başlama yaşını hatırlayamamıştır.
Kekemelik ve Cinsiyet: Kekemeliğin erkeklerde kadınlardan daha sık görülmektedir (yaklaşık 4 kat) Kliniğimize başvuran danışanların /85 i erkek, %15 i kadındır.
Kekemeliğin Nedenleri: Kekemeliğin nedenlerinden biri genetik öyküdür. Kekeme çocukların anne, baba ve kardeşlerinin %20’sinde, ikinci derece akrabaların yaklaşık %5’inde kekemelik veya kekemelik öyküsü olduğu öğrenilmiştir. Bu durum bozukluğa genetik bir yatkınlığın neden olabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte, genetik aktarımın kesin şekli belirsizdir.
Kekemeliğe neden olarak gösterilen olumsuz anne-baba tutumları, çocuğun yaşadığı yoğun korkular ve şoklar gerçeği yansıtmamaktadır. Bu görüş, kekeme bireylerle yapılan görüşmelerde kekemeliğin ortaya çıktığı dönemde yaşanan stres ve travmaların varlığından dolayı öne sürülmektedir. Uzmanlar arasında, yaşanan travmaların kekemeliğe neden olmadığı, sadece var olan kekemeliği tetiklediği/ortaya çıkardığı yönünde fikir oluşmuştur.
Kekemeliğin nedenini açıklamaya yönelik nörofizyolojik kuramda konuşmanın beyinde atipik lateralize olduğu, her iki hemisferde de temsil edildiği ve bu nedenle konuşma akıcılığının etkilendiği belirtilmiştir. Uygunsuz lateralizasyonun konuşma kaslarına giden motor uyarıların merkezi senkronizasyonunun bozulmasına ve kas hareketlerinin yanlış zamanlamasına neden olarak konuşma akıcılığında bozulmaya yol açtığı ileri sürülmüştür. Bunu yanı sıra Çok sayıda nörogörüntüleme çalışması kekeme bireylerde, beynin sol yarımküresinde gri madde beyaz maddeye göre daha ağırlıkta olduğu görülmektedir. Kekemeliğin öncelikle konuşma üretiminin altında yatan sinirsel işleyişteki bir sorundan kaynaklandığı yaygın olarak kabul edilmektedir. Kekemelik esas olarak nörofizyolojik bir problem iken, konuşma fizyolojisi, bilişsel, sosyal ve duygusal ihtiyaçlar arasındaki karmaşık etkileşimlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Kliniğime başvuran danışanlarımın Ailelerden ya da kendilerinden alınan bilgilere göre, %54 ünde genetik bir öykü; %21 inde başladığı dönemde yaşadığı korku; %5 inde genetik öykü olmasının yanında yaşadığı bir korkudan bahsedilmiş; %20 sinde herhangi bir genetik ve ya korku öyküsü bahsedilmemiştir.

Klinik Özellikler!

Konuşma akıcılığını etkileyen ses ve hece tekrarları, bloklar, söylenmesi zor sözcükler yerine başka sözcükler kullanma ve yinelemeler gibi belirtiler görülebilir. Bunun yanında göz kırpma, tikler, dudak ve yüz hareketleri, kafa hareketleri, sıkıntılı nefes alma davranışları ya da elini-ayağını vurma gibi motor davranışlar eşlik edebilir. Okul başarısı, mesleki başarı ve toplumsal iletişim olumsuz etkilenmektedir. Şarkı söyleme, fısıltılı konuşma, gürültülü ortamlarda konuşma, yalnızken konuşma ya da koro şeklinde konuşma durumlarında kekeleme genellikle azalır. Ancak gergin ve kaygılı ortamlarda ya da iletişimde baskının hissedildiği durumlarda (topluluk karşısında konuşma, yabancı biriyle konuşma, otorite ile konuşma vb) kekemelik artar. Kekemeliğe bağlı psikolojik (anksiyete ve depresyon) ve öz güvende azalmalar olabilir. Kekemelik akademik başarıyı, meslek gelişimini ve meslek seçimini olumsuz etkileyebilir.
Ayırıcı Tanı Kekemelik küçük çocuklarda ortaya çıkan normal akıcısızlıktan ayırt edilmelidir. Bu çocuklar sıklıkla Sözcük veya cümle tekrarı gösterirken kekeme olan bireylerde genellikle hece ve ya seslerde tekrarlama, uzatma ve bloklar gözlenir.
Akıcılık Sorunlarında Uygulanan Terapi Yöntemleri:
Lidcombe terapi
Özellikle 4-5 yaş öncesi çocuklarda kullanılan, aile bireylerinden birinin ya da çocuğun hayatındaki önemli bir kişinin öğretici olarak görev yaptığı ve çocuğun yaşadığı ortamda uygulanan bir yöntemdir. Terapist, belirlenen zamanlarda, proğramın nasıl uygulanacağını aile bireyine uygulamalı olarak gösterir. Aile bireyi evde bunu uygulayarak kaydını tutar ve bir sonraki randevuya gelir.
Akıcılık Şekillendirme (Fluency shaping)
Hedef Kontrollü Konuşmayı öğrenerek daha akıcı konuşmaktır. Kelimelerden başlanarak günlük yaşamdaki iletişim düzeyine kadar, belli yöntemler öğretilerek, akıcılık arttırılmaya çalışılır. Kekeleyen birey seslerle ve azdan başlayıp daha karmaşığa ses dizileriyle kas hareketlerinin geçişlerini dikkatlice uygular.
Stuttering Modification (Kekemelik-modifikasyon)
Bu yöntemin hedefi, kekemeliğe neden olan gerginliğin ilk anını önleme ve kişinin mücadelesidir. Kekemelik-modifikasyon yaklaşımının odak noktası, tipik duyarsızlaştırma ve kendine güven eğitimi aracılığıyla korku ve kaçınmayı yönetme ve kekemeliği azaltmadır.
Bütünleştirici Yaklaşımlar (Fluency shaping ve Stuttering Modification karışımı)
Terapiye genellikle fluency shaping stratejisinin yavaş ve pürüssüz konuşmayı öğretmeyle başlanır. Bu kişiyi belirgin kekemelik davranışlarından kurtarır. Kekemeliğin sürdüğü anlarda Stuttering Modificationla kekemeliği yönetmeyi öğretir.
Kliniğime başvuran kekeme bireylerin nerdeyse tamamına akıcılık şekillendirme yöntemi uygulanmıştır. Yaklaşık altı yıllık çalışmadan derlenen verilere göre Akıcılık Şekillendirme (Fluency Shaping) yönteminin kliniğimde %81 gibi oldukça başarılı olduğu görülmetedir. Gelişme gösterenlerde kısmen başarılı olarak değerlendirilecek olursa başarı oranı daha da yüksek görünmektedir.
Kekemelikte Doğru bilinen Yanlışlar
Nefes Kontrolünü sağlarsan Kekemeliği Yenersin (Yanlış) Nefes kontrolünü sağlayamama kekemeliğin nedeni değil sonucudur. Yani insanlar yanlış nefes aldığı için kekeleme, kekelediği için nefes kontrolünü sağlayamaz. Nefes kontrolünü sağlamak kekemeliği kontrol altına almada tek başına etkili değildir.
Bağıra bağıra kitap okumak kekemeliği yener (Yanlış) Kontrollü okuyarak terapiye başlarız ama bağırarak okutmayız. Ayrıca sesli okuma bir süre devam eder. Sonrasında konuşmada kontrolü sağlamaya çalışırız. Salt okuyarak terapi yürütülmez. Bağırarak okuma terapinin hiçbir sürecinde yoktur.
Hatalı Anne baba tutumları kekemeliğe neden olur (Yanlış) Bireyin herhangi bir korku yada strese bağlı olarak kekelemesi geçicidir. Travma ve stres nedeni ortadan kalktıktan bir süre sonra konuşması normale döner.
Heceleyerek Konuşursan kekemeliği yenersin (Yanlış): Günlük yaşamda heceleyerek konuşma mümkün değildir. Üstelik heceleyerek konuşma daha akıcı gibi gözükse de istenilen düzeyde akıcı değildir” dedi.
Savaş Çelik. Uzm. Dil ve Konuşma Terapisti 05056715910- celliks@hotmail.com
https://www.savascelik.net/
Haber: Abdurrahim Yıldırım