Tekirda’ın Çorlu ilçesinde hizmet veren Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik, Yutma bozukluğu, Kekemelik, İşitme engeli, Ses bozuklukları ve bir çok konuda hizmet vermeye devam ediyor. Savaş Çelik, her açıklamasında yine okuyucularına hatırlatarak çarenin bilimde aranması gerektiğini ifade etti. Afazi sendromu ve tedavi yollarını açıklayan Savaş Çelik, yine önemli bilgiler verdi.

Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik, bu haftaki açıklamasında yine şu önemli bilgileri verdi; “ Afazi Bir beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan edinilmiş dil bozukluğudur. Bireyin dili anlama ve kullanma becerilerini yitirmesine neden olan dil bozukluğudur. Motor konuşma yetersizliği ile ortaya çıkan gelişimsel dil ve konuşma bozukluklarını (dizartri) kapsamaz. İlişkili hasarlar, okuma bozukluğu (aleksi), yazma bozukluğu (agrafi), ve becerili hareketlerin bozulması (apraksi) olarak bilinirler. Adı geçen sendromlar afaziye eşlik edebilir ya da bağımsız olarak ortaya çıkabilirler.

Patofizyoloji Çoğu afazi ve ilişkili hasarlar beyin krizine, beyin travmasına, serebral tümörlere ve dejeneratif bozukluklara bağlı olarak ortaya çıkar. Dil üretiminin nöroanatomik yayılımı oldukça geniştir; sonuç olarak pek çok afazi sendromu gözlemnebilir. Hastalar, konuşmanın fonetik üretimini, konuşmanın anlaşılabilme yetisini, tekrarlamayı, sözcük adlandırmayı, okumayı veya yazmayı kaybedebilirler.
Görülme sıklığı Amerika’da afazinin görülme sıklığı hakkında fazla veri yoktur. Yine de, hiç bir yaş grubuna sınırlanmayan hasta kitlesinden dolayı görülme sıklığının azımsanmayacak kadar çok olduğu söylenebilir. Türkiye’de beyin krizi vakalarının %71’i beyin enfarktüsü, %29 kadarı ise beyin kanamasıdır. Yaşayanların %60-65’inde kalıcı özürlülük durumu saptanmıştır. Türkiye’de her yıl 125.000 İnme yaşanmaktadır. Türkiye’de afazinin görülme sıklığının çok olduğu tahmin edimekteyse de, niceliği hakkında bilgimiz yoktur.
Yaş Tartışmalı bir konu olmakla birlikte yaş iyileşmede önemli bir faktördür. Bazı çalışmalar 70 yaş sonrasını afaziden iyileşmeye uygun bulmazlar.
Öykü Belirtiler genellikle ani başlangıç gösteren bir inme veya travma ile ortaya çıkar
Anatomik sınırlılıklar Lezyon ve karşılığında ortaya çıkan yetersizlikleri bire bir eşlemek hiçbir afazili birey için aynı olamaz. İnme sonrası afazi tanısı konmuş bireyler iyileşme gösterdikçe afazi tipinde değişiklik yaşayabilirler..
Nedenleri Afazi bir hastalık değil bir sendromdur; çok çeşitli beyin hasarlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
•İnmede, dil hasarı çok ani ve net olarak kendini gösterir.
•Beyin yaralanmalarında, yetersizlikler travmanın durumuna bağlı olarak farklılık gösterir; çoğu durumda fark edilmeyebilir.
•Demansta, dil sorunu çok belirgin olmayabilir; dil ve konuşma terapisti ve nöropsikoloğun ortak çalışmaları ile saptanabilir.
•Multiple sclerosis (MS) ve Parkinson hastalığında dil bozukluğu belirginleşmeyebilir.
Belirgin tipe eşlik eden okuma, yazma, sözcük bulmaya ilişkin yetersizlikler, bir önceki kriz, ve bellek sorunları gibi yetersizlikler kesinlikle göz önüne alınmalıdır.

DİL DEĞERLENDİRMESİ

Afazi semptomlarından şüphelendiğiniz hastalarda dil kaybına/yetersizliğine ilişkin değerlendirme amaçlı veri toplama oldukça detaylıdır. Dilin her bir bileşeninin tek tek ve her açıdan test edilmesi gerekir. Afazide yapılan bir yatakbaşı değerlendirmesi spontan konuşma, adlandırma, tekrarlama, işitsel anlama, konuşma üretimi, okuma ve yazma gibi dile ait bilgi toplayabileceğiniz tüm modülleri kapsamalıdır.

AFAZİ SENDROMLARI

Perisylvian afaziler; Broca, Wernicke, kondüksiyon, global afaziler, perisylvian olmayan afaziler, transkortikal duyusal, transkortikal motor ve transkortikal mikst afazilerdir. Özgün afaziler ise aleksi (yazma bozukluğu ile veya olmaksızın) ve pür sözcük sağırlığıdır.
Anomik afazi kendine özgün lokalisazyonu ile farklı bir sınıflamaya girer. Son zamanlarda, talamik veya diğer sub-kortikal afaziler, kros afaziler ‘özgün afaziler1 sınıflamasına dahil edilir.
Adı geçen afaziler içinde, en çok tanınanları ve sıklıkla gözlenenleri Broca, Wernicke ve kondüksiyon afaziler gibi kortikal afazilerdir.
Broca afazi!

Bu afazi tipi çeşitli kombinasyonlarda farklı bileşenleri içerir./Hastalar başlangıçta suskun, sesletimleri bozuk, spontan konuşmaları, tekrarlama ve adlandırmaları yetersiz tutuk afazi olarak bilinirler. Ağır bir okuma yetersizliği gözlenir. Eylem adlandırma nesne adlandırmadan daha kötüdür. Tekrarlama bozuktur ve dilbilgisel hatalar içerir. Hastalarda yüz ve kolda felç bacaktakine göre daha belirgindir. İşitsel anlamaları çok iyi değildir.
Hareketleri ve konuşmaları apraksik özellikler taşır. Bir mum üfleme ya da öpücük verme işleminin gerçekleştirilmesi hasta için çok zordur. Afazili bireyler kesinlikle konuşamayan ya da kendilerini normale yakın bir dil kullanımı ile yavaş ve tutuk ifade etmeye çalışan kişilerdir.
Wernicke afazisi!
Wernicke afazili bireylerin oldukça akıcı konuşmaları ama bozulmuş tekrarlama yetileri fark edilir. Konuşmadaki akıcılığa rağmen, konuşma içeriği anlamlılık açısından boştur. Kendilerine özgü sözcük kullanımları yüzünden konuşmaları jargon doludur. İşittiklerini anlamaları bozuktur. Gramer kullanımları oldukça iyi korunmuştur.
Wernicke Afazisinde Okuma yetileri genellikle korunmuş olsa da konuşma çıktılarına benzer yetersizlikleri sergiler. Sözcük sağırlığı (pure word deafness) gözlenen vakaların bile okuma yetileri oldukça başarılıdır.Wernicke afazileri tümüyle iyileşebilirler veya kondüksiyon ya da anomik afaziye dönüşebilirler.
Kondüksiyon afazi (Conduction aphasia)
Kondüksiyon afazili bireylerde dil üretimi akıcı ama adlandırma ve tekrarlama hasarlıdır. Hata farkındalığına bağlı olarak hataları düzeltme gayretleri (Conduit d’approche) gözlenir. Teybe alınan konuşmalarındaki hataları düzeltebilme yetileri gözlenmiştir.
Bireylerin sözcük bulma güçlükleri ve tereddütleri sıklıkla gözlenir. Sesli okuma ve yazma yetileri göreceli bozulmuştur. Bazı bireylerin yazılı anlatımları çok düzgün, bazılarının ise okuma yetileri roman okuyabilecek kadar şaşırtıcıdır.İyileşmeleri beklenir ama sesbilgisel ve semantik açıdan yetersizliklerinin devam etmesi olasıdır.

Global afazi!

Bu afazi tipinde bireylerin işitsel anlama, adlandırma, tekrarlama ve konuşma üretiminde yetersizlikleri vardır. Sol hemisferin büyük bir kısmı veya üçte ikisi hasarlanır. Yüzde ve kolda bacağa göre daha tutulumlu sağ felç neredeyse bir kural gibi ortaya çıkar ve sağda yarı görme alanı kaybı vardır (right homonymous hemianopsia).
Global afazi çok nadir olarak sağ hemisfer lezyonları ile de gözlenebilir; bu durumda çapraz afazi (crossed aphasia) olarak adlandırılır.
Global afazi bireylerin zaman içinde Broca veya anomik afaziye dönüşme olasılığı vardır ve terapiden kesin faydalanırlar. İlk 6 ay içindeki iyileşme, global afazinin geleceği için iyi prognoz sağlasa da, afaziye neden olan hasar, bireyin yaşı ve genel sağlığı, lezyon yeri ve aldığı rehabilitasyonun niteliği iyileşmenin oranını saptayabilir.
Pür sözcük sağırlığı (Pure word deafness)
Pür sözcük sağırlığı olan hastalar sağır değildirler ama konuşulan dili anlamazlar. Oysa konuşmaları ve yazılı dili kullanma yetileri korunmuştur.
Transkortikal afaziler
Tekrarlama yetisi korunmuş bu tip afazilerde, diğer yetilerin çoğu bozulmuştur. Bir dereceye kadar konuşulanı anlayabilirler ama konuşma çıktıları veya adlandırma yetileri çok azalmıştır.
Anomik afazi (Anomic aphasia)
Anomik afazi; korunmuş tekrarlama, akıcı konuşma ve adlandıramama yetisi ile karakterizedir. Bir başka afazinin iyileşmiş hali olabileceği gibi kendi başına bir belirti olarak da ortaya çıkabilir.

AFAZİDE TERAPİ YAKLAŞIMI

Afazide gerek değerlendirme gerekse terapide önerilen çeşitli yaklaşımlar vardır. Değerlendirmeler farklılaşsa da, terapiler bir şekilde hasarlanan dil alanlarının çalışılmasına yönelik alıştırmalara odaklanır. Dolayısıyla, Yaşam dil konuşma bozukluğu merkezinde, afazili bireylerin işitsel anlama, tekrarlama, adlandırma ve okumasına yönelik etkinlikler olacaktır. Yaşam dil konuşma bozukluğu merkezinde, Afazinin apraksi ile görüldüğü durumlarda öncelikle apraksi, afazinin dizartri ile görüldüğü durumlarda ise önce dizartri terapilerinin başlatılması ve gerekli iyileşmenin izlenmesi halinde afazi yetersizliklerinin ele alınarak devam edilmesi uygulanmaktadır.
İletişim adresi; 05056715910- celliks@hotmail.com
https://www.savascelik.net/

Haber: Abdurrahim Yıldırım