Milli tarım politikalarımız için büyük önem taşıyan projeler konusunda çalışmalar yapan,Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi,Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü öğretim üyesi, Doç. Dr. Korkmaz Bellitürk, Dünyanın en verimli tarım arazilerinden birisi olan Tekirdağ’daki tarım arazilerinde üretimi en fazla tehdit eden konunun “azalan toprak organik maddesi” olduğunu ifade etti.
Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi,Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü öğretim üyesi, Doç. Dr. Korkmaz Bellitürk, bölgemiz tarımı için hayati önem taşıyan konu ile Toprak içerisinde belirli oranlarda havayı, suyu, mineral maddeyi, organik maddeyi ve çeşitli canlıları barındıran, katı-sıvı-gaz fazlarından oluşan canlı, doğal bir varlıktır.Toprak organik maddesi, bitkisel ve hayvansal doku artıklarının toprakta fiziksel parçalanma ve kimyasal ayrışmaya başlamasından mineralize olmasına dek geçen zamanda oluşturduğu organik bileşiklerdir. Toprak organik maddesinin bağlı olduğu unsurlar şunlardır: İklim, bitki örtüsü, epigeic solucan varlığı, mikrobiyal içerik, pH dengesi, mineral besin maddesi içeriği, yetiştirilen ürün, nem, tekstür, sıcaklık, zaman ve diğerleridir. Toprakların verimlilik kapasitesi, sürdürülebilirliği, korunması için en gerekli koşulların başında “toprak organik maddesi” gelmektedir. Tarımsal üretimin hiçbirinde toprakların ihtiyacı olan organik madde oluşturucu maddeleri vermeden, başarı elde etmek mümkün değildir. Üreticiler topraklar için kimyasal (mineral) içerikli gübreleri kullandıklarında, toprakta eksilen ve bitki tarafından kaldırılan besin maddelerinin tekrar topraklara ilave edildiğini düşünerek büyük bir yanlışa sebep olmaktadırlar. Kimyasal hiçbir gübrenin toprak organik maddesini artırma gibi bir özelliği yoktur. Toprak organik maddesi büyük oranda organik gübreler, organik kökenli toprak ıslah maddeleri ve kısmen de organo-mineral gübrelerin kullanılması ile artar ve sağlıklı tarımsal üretimin yapılmasını olanaklı kılar.
Organik madde, toprağın can damarı olup, belli başlı yararları şunlardır!
Su tutma kapasitesini artırır, Erozyonun önler, Toprakta yararlı mikroorganizma sayısını artırır, Toprakta katyon değişim kapasitesini artırır, Toprağın havalanmasını ve drenajınıartırır, Toprakta kaymak tabakası oluşmasının önler, Bitki köklerinin daha iyi gelişmesini sağlar, Toprağın kolay tava gelmesini sağlar, Toprakların yararlı makro-mikro bitki besin maddelerince zengin olmasınısinergism özelliği nedeniyle sağlar ve özellikle N, P, K elementlerinin çözünürlüğünü artırarak bitkiler tarafından kolaylıkla alınmasını sağlar, Toprakta pH’yı düzenler, Topraklarda aşırı kimyasal gübre kullanılmasını gerektirmeyerek topraklarda kimyasal içerikli çeşitli kalıntı oluşmasını engeller, Bitkilerde stresi önler, Toprakta solucan, yararlı bakteri, mikoriza vb. makro ve mikro canlıların artmasını sağlar, Çoraklaşmaya başlayan toprakları iyileştirir (ıslah etmeye destek olur), Bitkilerin bazı hastalık ve zararlılara direncini artırabilir, Ürünlerin miktarı ile birlikte lezzet, raf ömrü gibi bazı kalite parametrelerinin artmasını sağlar.
Organik maddenin toprakta yeterli olup olmaması bazı üreticilerin söylediği gibi toprağın renginden ziyade toprak analizleri ile tespit edilebilmektedir ve bunun için üreticilerin her yıl toprak analizlerini yaptırmaları gerekmektedir. Tarım yapılması en uygun olan bir toprağı oluşturan 4 ana faktör; % 25 toprak havası, % 25 toprak nemi, % 45 toprak mineral maddesi ve % 5 toprak organik maddesi olarak bilinmektedir. Dolayısıyla iyi bir tarım toprağında ortalama % 5 civarında organik madde bulunması gerekirken, Tekirdağ ilinde yapılan birçok akademik çalışma göstermedir ki, toprakların yaklaşık % 85’inde toprak organik madde miktarı % 1’in altındadır. Olması gerekenin 1/5’i oranında organik madde içeren topraklardan her yıl verim elde etmek için ilimiz üreticileri tüm gücünü “kimyasal gübre” kullanma yönünde kullanarak, “organik ve/veya organo-mineral gübre” kullanma eğilimi konusunda tercihlerini kullanmamakta ısrar etmektedir. Bile bile toprakları çoraklaşmaya, çölleşmeye doğru yönlendiren Tekirdağ ili üreticilerin artık toprak organik maddesini artırmak için gereken hususlara dikkat etmesi ve gübreleme programlarında kompost, vermikompost, yeşil gübre, ahır gübresi, yosun gübresi, böcek gübresi, sıvı biyogaz organik gübresi, mikrobiyal gübre, organo-mineral gübrelerden bir veya birkaçını kullanmaya başlamaları gerekmektedir.
Organik maddenin değerlendirilmesinde kullanılan limit değerleri aşağıdaki Çizelge 1’de sunulmuştur.

Tekirdağ ili tarım topraklarındaki organik madde içeriğini artırmanın bir diğer ucuz ve kolay yolu ise, anız atıklarının topraklara karıştırılmasıdır. Ancak bu konuda üreticilerin en çok şikâyet ettikleri konu, anız atıklarının topraklarda çürüme hızı uzun zaman alması ve bir sonraki ekilecek ürün için istenmeyen durumlar oluşturması olarak bilinmektedir. Bu konuda da Tekirdağ ilinde yapılan son akademik çalışmalara göre, anız atıklarının topraklarda çürütülmesinin hızlandırılması sağlanmış olup, toprak organik maddesinin artırılması da bu uygulama sayesinde gerçekleşmiştir. Peki bu nasıl olmuştur? Sorununun yanıtı şudur: Hasat sonrası (buğday, arpa, mısır, kanola, ayçiçeği vb.) tarlada geriye kalan sap ve saman artıklarına uygulanan steril sıvı biyogaz organik gübresi sayesinde hem tarlada geriye kalan anız atıkları hızlıca çürümekte ve hem de zamanla toprak organik maddesinin ve topraktaki yararlı mikroorganizmaların arttığı gözlemlenmektedir. Bu konuda Tekirdağ ili üreticileri avantajlı olup, gönüllü olarak sıvı biyogaz organik gübresini kullanmak isteyen üreticiler Çorlu ilçesinde bulunan Ekolojik Enerji A.Ş. atık geri dönüşüm tesislerinden kolaylıkla bu ısıl işlem görmüş toprak düzenleyicisini ihtiyaçları oranda temin edebilmektedirler.Tekirdağ ilindeki çiftçilerin sahip olduğu bir diğer avantajlı durum da Trakya Bölgesi’nde özellikle Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan üretim izni olup da faaliyet gösteren birkaç vermikompost(organik solucan gübresi) üretim tesisinin bulunması ve Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi’nde görevli olan bitki besleme ve organik gübrelerkonusunda uzman akademisyenlerin bu konuda çok sayıda akademik yayın ve eğitim çalışmaları yapmalarıdır.
Yapılan akademik çalışmalara göre, toprak organik maddesi % 1 civarında olan tarım alanlarında kullanılan kimyasal gübreden bitkilerin yararlanma oranı çok düşük olmakta, özellikle N içeren gübrelerin bu tip topraklarda kullanılması durumunda N’unyarıya yakını boşa gitmektedir. Bunu bir örnekle açıklayacak olursak, toprak organik maddesi % 1 ve altında olan bir buğday ekili toprağa uygulanan 10 kg üre gübresinin ortalama 5 kg kadarı boşa gitmektedir. Bunun nedenleri arasında organik madde miktarı düşük olan toprakta üreazenzimi, bakteri varlığı vb. unsurlar yetersiz olmakta ve kimyasal gübrelerin toprakta tutunması, çözünmesi, ürenin hidrolizi yavaşlamakta ve gübrenin etkinliği azalmaktadır. Tarımsal üretimin sürdürülebilirliği açısından toprak organik maddesinin artırılmasını sağlayan organik gübrelerin kullanılması durumunda, daha sonra kullanılan kimyasal gübrelerin etkinlik derecesi artmakta ve gübreden yararlanma oranı yükselmektedir. Tarımsal üretimin sürdürülebilirliği açısından organik gübreler çok önemli olsa da maalesef üreticiler nezdinde herhangi bir itibar görmez ve hep göz ardı edilir. Genellikle de fiyatının yüksek olmasından yakınılır, oysa ki, organik-organo-mineral gübre kullanan üreticilere Tarım ve Orman Bakanlığı’mız tarafından yapılan destekler bu yıl için geçen yıla göre iki kat artırılmış durumda olup, bu husus ülkemizde son yıllarda yapılan en önemli üretici desteklerinden birisini oluşturmaktadır. Bu konuda emek verenlere teşekkür etmemek mümkün değildir. Bu üretici destekleri sayesinde kazanan yine hem üreticilerimiz ve hem de çevremiz olsa da üreticilerimizin bir an önce bu desteğin öneminin farkında olması son derece elzemdir. Çünkü organik gübreler, çevreyle dost, kalıntı bırakmayan tarımsal girdilerdir.
Tekirdağ ilinde tarımsal üretim yapan üreticilerimiz artık giderek azalan toprak organik maddesinin topraklar için önemi konusunda duyarlı olmak zorundadırlar. Organik maddenin arttığı topraklarda kullanılan kimyasal gübrelerden sağlanan yararlar artmakta ve zamanla kullanılan kimyasal gübre miktarı azalarak hem ekonomik hem de çevre ve sağlık açısından önemli yararlar elde edilmektedir. Yani Tekirdağ ilinde tarımsal üretim yapan herkesin organik ve organo-mineral kullanma alışkanlığını edinmeleri gerekmektedir. Burada asıl amaç; çevrenin, doğal kaynakların korunması ve bozulan ekolojik dengenin yeniden tesisi, sürdürülebilir tarım, özellikle toprak organik maddesinin ilk etapta en az % 3’ler düzeyine organik gübre kullanılmasıyla çıkartılması, biyolojik çeşitliliğin devamı, kimyasal kirlilik ve zehirli kalıntıların sonlandırılması, çölleşmenin engellenmesi ve gelecek kuşaklara yüksek verimli, kaliteli, kirli olmayan sağlıklı topraklar bırakılmasıdır. Sürdürülebilir tarım için mutlaka topraklara gereken ilgiyi göstermeli, organik gübrelerin gücü ve yararları konusunda bilgilenmek suretiyle gelecek kuşaklara sağlıklı ve verim gücü yüksek toprakları emanet etmeliyiz. Binlerce yılda oluşan verimli tarım toprakları, geri kazanılması çok zor olan doğal kaynaklarımızın başında gelir” dedi.

Haber: Abdurrahim Yıldırım