Tekirda’ın Çorlu ilçesinde hizmet veren Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik, Yutma bozukluğu, Kekemelik, İşitme engeli, Ses bozuklukları ve bir çok konuda toplumda tabu olmuş konulardan çıkılarak çarenin merdiven altı ruhsatı ve donanımı olmayan şarlatan diye tanımlanan üfürükçü ve buna benzer merdiven altı tabie edilen yerlerden ziyade, işin uzmanlarında aranması gerektiğini ifade etti.

Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik Gelişimsel dil bozuklukları konusunda çok önemli bilgiler vererek, toplumda Merdiven altı diye tabir edilen ve hiçbir deneyimi olmadığı halde bu konularda uzman gibi hareket edenlerden tolumun uzak durması gerektiğini ifade ederek; “Her şeyin çaresi o dalda uzman olan yerlerden aranırsa başarı elde edilir” dedi.

GELİŞİMSEL DİL BOZUKLUKLARI

Çorlu’da görev yapan, Uzman. Dil ve Konuşma Terapisti Savaş Çelik yaptığı yazılı açıklama ile şu önemli bilgilere yer verdi; “Çeşitli hastalık ve bozukluklar dil gelişiminde gecikmeye ve atipik dil gelişimine neden olabilir. Bunlar arasında Zeka Geriliği, Disleksi (Özel Öğrenme Güçlüğ), beyin hasarları ,otizm ,İşitme Engeli, serapral felç, gibi çeşitli durumlar yer alır.
Otizm: Yaygın gelişimsel bozukluk (YGB) veya Otizm Spektrum Bozukluğu sosyal etkileşim ve iletişimdeki yetersizlikler ve bunun yanı sıra sınırlı ve tekrarlı davranış örüntüleri ve ilgilerle karakterize olmuş bir grup gelişimsel bozukluktur (Amerikan Psikiyatri Derneği, 2000). YGB/OSB kendi içinde alt gruplara ayrılır: sosyal ve iletişim becerilerdeki normal gelişimden sonra gerileme ile tanımlanan Rett Sendromu ve çocukluk çağı disintegratif bozukluğu, otizm, Asperger Sendromu ve atipik otizm.
Otizm Spektrum Bozukluğu erken dönemdeki belirtileri arasında göz kontağı, ortak ilgi ve ismi söylendiğinde tepki vermeme gibi davranışlardır. Otizm Spektrum Bozukluğu her 10,000 çocuktan altmışında görülür ve bu her 166 çocukta 1 çocuğa eşit gelir. Erkeklerde kızlardan 4 kat daha fala görülür.
Otizm Spektrum Bozukluğu sosyal, dil ve iletişim gelişimi alanlarındaki gerilikler ve yetersizliklerle karakterize olmuş gelişimsel bir bozukluktur. Ancak otizmdeki dil ve iletişim yetersizliklerinin bireyden bireye değişkenlik gösterdiği yaygın olarak kabul edilir. Otizmli birey dili belli bir iletişim niyeti ile belli amaçlar için işlevsel olarak kullanmakta sorunlar yaşamaktadır. https://savascelik.net/2020/01/05/otizm-spektrum-bozuklugu-yaygin-gelisimsel-bozukluklar-ve-dil/
Zihinsel engel: DSM-IV’e göre zihinsel engel; 18 yaş öncesinde ortaya çıkar, sosyal becerilerde önemi derecede gerilik ve zeka bölüm puanı yaklaşık olarak 70 ya da aşağısında olma durumu olarak tanımlanır. Üç gruba ayrılır. Hafif, Orta, ağır ve çok ağır.
Zihinsel engelli bir kişi genellikle Dil gelişimi, sosyal becerileri, akademik becerileri, duyu-motor becerileri, kendi kendine yetebilme becerileri ve mesleki becerileri için gerekli altı uyum becerisi içinde en azından bazı boyutlarda sınırlandırılmıştır. Dil becerilerindeki sınırlılık genelde zihinsel engelin ilk belirtilerinden biridir.
Hafif Derecede Zihinsel Engelliler Zekâ bölümü puanı 50 – 55 ile yaklaşık 70 arasında olan kişilerdir. Bu çocukların çoğunluğu ilkokulda başarısızlıkla karşılaşıncaya kadar gelişimleri normal çocuklardan önemli bir farklılık göstermemesi nedeniyle genellikle okula başlayıncaya kadar ayırt edilemezler.
Orta Derecede Zihinsel Engelliler Zekâ bölümü puanı 35-40 ile 50-55 arasında olan kişilerdir. Orta Derecede Zihin Engellilerde Dil gelişimi, sosyal, duygusal veya davranış problemleri ile temel akademik becerileri kazanmada gecikme görülmektedir.
Ağır ve Çok Ağır Derecede Zihinsel Engelliler Zeka bölümü puanları 0 ile 35–40 arasında olan kişilerdir. Zihinsel engelliğe motor problemler ile konuşma dil problemleri eşlik etmektedir. Konuşma ve dil bozuklukları zihin engellilerde en sık rastlanan ikincil yetersizliktir ve genellikle gecikmiş dil gelişimi ve sınırlı sözcük dağarcığı olmaktadır. https://savascelik.net/2020/01/05/zihinsel-engelli-cocuklarda-dil-gelisimi!
Disleksi: Kişinin normal veya üstün zeka düzeyinde olmasına rağmen okuma, yazma ve dil becerilerinde problem yaşamasına sebep olan özel öğrenme bozukluğudur.
Sentaks güçlükleri (dilin gramer yapısına uygun olarak kelimeleri dizip cümle oluşturmada güçlük) yaşarlar. Kendini ifade etme becerileri zayıftır. Dil gelişimi bir kısmında gecikmiştir. Sıklıkla bebeksi konuşurlar (DSM-V, 2013). Konuşmada ve dil gelişiminde ortaya çıkan gecikme disleksinin en erken belirtisidir ve özellikle alıcı dil becerileri etkilenmişse prognoz daha zayıftır. Okul öncesi dönemde dil becerileri ile ilgili güçlükleri izlemenin özel öğrenme güçlüğünü tanılamada ve müdahale etmede akıllıca bir yol olacaktır. Çünkü erken dönemdeki dil problemleri sıklıkla ileriki dönemlerdeki okuma problemlerini işaret etmektedir.
Disleksi´nin 0-6 Yaş Erken Belirtilerinden Bazıları: Dil gelişiminde gecikme, Konuşma anlaşılırlığının düşük olması, Kelimeleri yanlış söyleme ,Artikülasyon (sesletim) hataları Benzer Sesleri karıştırma: d-b, m-n, t-f / b-p, t-d, f-v, s-z. Sözcüklerin harflerini değiştirmek ( Kitap-kipat, Kamyon-kaymon)
İşitme Engeli: Doğum öncesi, doğum anı veya doğum sonrası meydana gelen nedenlerle, kulağın sesleri duyma özelliğini tamamen veya kısmen kaybetme durumuna, işitme engeli denir.
İşitme Kaybı Türleri
-İletim tipi işitme kaybı: Sesin dış veya orta kulakta oluşan herhangi bir sorunun yarattığı kayba denir. Genellikle hafif ya da orta derecelidir ve 25 – 65 desibel arasıdır.
-Sensörinöral işitme kaybı: algılayıcı hücrelerin (tüy hücreleri) ve/veya işitme sinirinin zarar görmesi ya da olmamasından kaynaklanır ve genellikle kalıcıdır. Hafif, orta, ileri ya da çok ileri derecede olabilmektedir.
-Mikst tip işitme kaybı: Mikst tip işitme kaybı, sensörinöral ya da iletim tipi kaybın karışımıdır. Hem iç hem de dış veya orta kulak kulaktaki sorunlardan kaynaklanır.
İşitme kaybında erken teşhis çok önemlidir. Özellikle ilk iki yıl, çocuğun konuşmasını geliştirebilmesi için en önemli dönemdir. İşitme, konuşmanın temel unsurunu oluşturduğundan konuşma ediniminden önceki dönemde, işitme sisteminde oluşan aksaklıklar dil ve konuşma gelişimini ciddi şekilde etkiler.
Cp (Serabral Palsi): CP, beynin hızlı geliştiği dönemlerde ilerleyici olmayan bir travmaya maruz kalması sonucu, vücut duruşu ve/veya hareketlerinde ortaya çıkan kalıcı fakat ilerlemeyen bozukluklar olarak tanımlanabilir. CP’nin bazı semptomları kas zayıflığı ya da gevşekliği, aşırı istemsiz hareketler, vücut duruşunda dengesizlik ve kasılmadır.
CP de kas tonusundaki artma veya azalmanın yanı sıra bir çok sorunda görülebilir. Bunlar, oral motor kasların etkilenmesine bağlı olarak disartri, zeka geriliği, yutma sorunları, dil gelişim geriliği vb.
Tüm bunlara bağlı olmaksızın dil gelişim geriliği yaşanabilir. Bu durumdaki çocukların 4 yaşına kadar olanlara gelişimsel dil bozukluğu; 4 yaşından sonra olanlarına ise Özgül dil bozukluğu (SLI) denmektedir.
SLI, Bu bozukluk, çocukların tipik gelişim için yeterli bilişsel ve duyusal becerilere sahip olmasına rağmen, dil önlemleri altında yetersiz beklentiler gerçekleştirdiği bir bozukluktur. Gelişimsel dil bozukluğu tanısı için zekanın normal olması, beyinde bu günkü görüntüleme ve inceleme teknikleri ile herhangi bir lezyon gösterilememesi, işitme sorunu ve ağır toplumsal yoksunluk olması gerekir. Dil bozukluğu SLI’nın tanımlayıcı özelliğidir.
Çocuklarda gelişimsel dil bozukluğu oldukça yaygındır. Yüzde 1-2 si ağır olmak üzere 5 yaş ve öncesi çocuklarda yüzde 5-20 oranında çeşitli konuşma ve dil sorunları görülür. Bu çocukların bir kısmında sadece konuşma bozukluğu, bir kısmında sadece gelişimsel dil sorunu, bir kısmında da karışık olarak hem dil hem de konuşma sorunu vardır. Gelişimsel dil bozukluğu olan bir çocuğun ailesi ve akrabaları arasında da benzer sorunların oldukça sık görüldüğü bilinir. Gelişimsel dil bozukluğu olan kişilerin birinci derece akrabaları arasında en az 1 kişinin etkilenme oranı %77’dir. https://savascelik.net/2020/01/05/gelisimsel-dil-bozukluklarinin-dil-semptomlari-sli-fragile-x-down-sendromu-ve-williams-sendromu
Peki Tüm nedenlerden bağımsız olarak, genel olarak çocuğun dil gelişiminde gecikme olduğunu nasıl anlarız. Eğer Çocuğunuz 2,5-3 yaşlarındaysa ve kelime dağarcığı 50 kelimeden az ise; daha çok jest ve mimiklerle ya da basit ifadelerle (al, ver, iç vb.) isteğini belirtiyorsa dil gelişiminde gecikme var demektir. Bu çağda çocuğunuz varsa, “erkekler geç konuşur” ya da “Bu durum geçici, bende 5 yaşında konuşmuşum” diyen uzaman vaya uzman olmayan tanıdıkları dikkate almadan bir Dil ve Konuşma Terapistinden yardım almalısınız.
Bir Sonraki yazımız Gecikmiş Dil ve Konuşma Belirtileri, Uygulanan Terapi Yöntemleri ve Anne-Babaların Evde Yapabilecekleri Uygulamalar olacaktır” dedi.
Savaş Çelik
Uzm. Dil ve Konuşma Terapisti
05056715910- celliks@hotmail.com
https://www.savascelik.net/

Haber: Abdurrahim Yıldırım